Արցախի պատերազմը Թուրքիոյ հայ հասարակութեան մէջ. արտայայտուելու անկարելիութիւն. գոյատեւելու հարց. մաս Բ.

Թրքացումի ու իսլամացումի քաղաքականութեան գլխաւոր թիրախը եղած էին ոչ մահմետականները, յատկապէս հայերը։ Կը կարծեմ, թէ սխալ չ’ըլլար ըսել, թէ հայերը հանրապետական շրջաններուն ենթարկուած են ուրիշ ջարդի մը «յետ- ցեղասպանական հասարակութեան» մը մէջ գտնուելով։

Աւելորդ չ’ըլլար շեշտել, թէ քեմալականներուն կիրարկած օրէնքները՝ ունեւորութեան տուրքը (1942),  հայկական վաքըֆներուն գրաւումը (1936), 6-7 Սեպտեմբերի  (1955) իրադարձութիւնները, եւլն., Թուրքիոյ հայերուն կը ձգէր միակ ճանապարհ՝ ջանալ ապրիլ իրենց ինքնութեամբ որքան որ կարելի էր։ Այսինքն գոյատեւել։

 Վերջին տարիներուն, այս իրավիճակին մաս կը կազմէ ուրիշ խումբ մը. Հայաստանէն գաղթած իրենց ազգակիցները։ Գիտենք թէ 90-ականներէն յետոյ Հայաստանէն զանգուածային գաղթեր տեղի կ’ունենան դէպի արտասահման։ Վայրերէն մէկը Թուրքիան է։ Կամաց կամաց հայերը կը գաղթեն դէպի Թուրքիա, շատեր ապաստանեալ ըլլալով, առանց օրինաւոր թուղթի։ Ըստ ոչ պաշտօնական տուեալներու, բայց որ հաւանական կը թուին, այսօր Հայաստանէն Թուրքիա գաղթած վերիվարոյ 20,000-ի չափ հայ կայ։ Ուրեմն պէտք է հարցնել հետեւեալ հարցումը. բուն նպատակը ի՞նչ էր այս գաղթին դէպի թրքական հասարակութիւն։ Պատասխանը դժուար չէ կարծեմ։ Գոյատեւե՜լ։ Այն հայերը, որոնք յաճախ Պոլիս կը ժամանեն, իրենց ընտանիքներուն ապրուստը ճարելու համար կը մտնեն ընդհանրապէս ոչ որակաւոր գործերու մէջ, դառնալով  գոյատեւելու ջանքին մէջ գլխաւոր դերակատարներ։  

Կ’ուզէի գիտնալ, թէ ինչպէ՞ս կարելի էր ապրիլ ընկերութեան մը մէջ, ուր դեռ չէ անհետացած վերոնշեալ քաղաքականութիւնը, զոր կ’անուանեմ յետ-ցեղասպանական։

Այսօր, այս հանգրուաններու վերջին օղակին կը միանայ չորս տարի առաջ սկսած Արցախեան վերջին պատերազմը։ Ի տարբերութիւն հայ-ատրպէյճանական նախորդ բախումներուն, այս պատերազմին մասին խօսիլ կը նշանակէ խօսիլ թրքական քաղաքականութենէն եւ այն հայերէն, որոնք կ’ապրին այս երկրին մէջ։