Աշոտ Յովսէփեան եւ Օննիկ Ալթունեան
Դպրոցասէր վարժարան, 8-րդ դասարան
Երգեր
Երգերու ցանկ
Քաջ Վարդան
«Քաջ Վարդան» խօսք եւ երաժշտութիւն՝ աշուղ Ջիւանի.
Աշուղ Ջիւանի ծնած է 1846-ին, Ախալքալաք՝ Վրաստան եւ մահացած է 1909ին Թիֆլիս։ Ապրած եւ ստեղծագործած է Կովկասի մէջ։ Իրմէ մեզի հասած է հրատարակուած 800 երգ։
Մեկնաբանութիւն՝ «Սայաթ Նովա» աշուղական երգի համոյթ
Աւարայրի դաշտը ներկեց արիւնդ,
Կարմիր Վարդան, հզօր Վարդան, քաջ Վարդան.
Ազգէ ազգ կը յիշուի անմահ անունդ
Կարմիր Վարդան, հզօր Վարդան, քաջ Վարդան, Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական։
Մեռար՝ թողիր անմահ անուն, յիշատակ,
Քո գործերով դարձար բարի օրինակ
Դու սուրբ գործի համար եղար նահատակ,
Անմահ Վարդան, հզօր Վարդան, քաջ Վարդան,
Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական։
Քեզ գրգռեց ջերմ հայրենեաց եռանդը,
Պաշտպանեցիր փրկչիդ տուած աւանդը.
Դուրս վանեցիր զրադաշտեան աղանդը,
Դու վեհ Վարդան, հզօր Վարդան, քաջ Վարդան,
Խորտակեցիր ծանր լուծը պարսկական։
Լռեց
«Լռեց», խօսք՝ Ռափայէլ Պատկանեան
երաժշտութիւն՝ Մակար Եկմալեան
Ռափայէլ Պատկանեան, գրական ծածկանունով՝ Գամառ Քաթիպա, ծնած է 1830-ին Նոր Նախիջեւան եւ մահացած է 1892-ին։ Ան բանաստեղծ է, ուսուցիչ եւ հրապարակագիր։
Այս երգին մէջ բանաստեղծը կ’արտահայրէ իր մտահոգութիւնը հայ ազգի եւ Հայաստանի նկատմամբ։ Կը խնդրէ լուսինէն, որ փայլ տայ հային։ Ան կը գովերգէ Վարդան Մամիկոնեանի խիզախութիւնը եւ անձնանուէր սէրը Հայաստան աշխարհի հանդէպ։
Կ’երգէ Գէորգ Կակոսեան
Լռեց։ Ամպերը եկան ծածկեցին երկինքն
Ու լուսինն աչքէս խլեցին, խլեցին,
Մնացի մենակ՝ հոգիս վրդոված,
Ձեռներս ծոցիս, գլուխս քարշ արած։
Եւ այնուհետեւ ամէն իրիկուն
Մնում եմ լուսնի խաղաղ ծագելուն.
Նորա տխրամած դէմքը նայելիս՝
Յիշում եմ թշուառ վիճակը ազգիս։
Ա՜խ, ցոլա՜, փայլէ՜, տխրադէմ լուսին,
Գուցէ, քու փայլից փայլ տաս եւ հային:
Պատմէ շատերուն Վարդանի մահը,
Կամ՝ ինչպէս կորաւ հայ ազգի գահը,
Կամ՝ ինչ վեհ սիրով սիրում էր Վարդան
Մայրենի հողը՝ աշխարհ Հայաստան։
Հիմի է՞լ լռենք
«Հիմի է՞լ լռենք», խօսք՝ Ռափայէլ Պատկանեան
Մեկնաբանութիւն՝ Խազեր երգչախումբ
Հիմի՞ էլ լռենք, եղբարք, հիմի՞ էլ,
Երբ մեր թշնամին իր սուրն է դրել,
Իր օրհասական սուրը մեր կրծքին,
Ականջ չի դնում մեր լաց ու կոծին։
Ասացէ՜ք, եղբայրք հայեր, ի՞նչ անենք,
Հիմի՞ էլ լռենք։
Հիմի՞ էլ լռենք, երբ մեր թշնամին,
Դաւով, հրապուրանքով տիրեց մեր երկրին,
Ջնջեց աշխարհից հայկայ անունը,
Հիմքից կործանեց Թորգոմայ տունը,
Խլեց մեզանից թագ, ե՜ւ խօսք, ե՜ւ զէնք,
Հիմի՞ էլ լռենք։
Հիմի՞ էլ լռենք, երբ մեր թշնամին,
Խլեց մեր սուրը՝ պաշտպան մեր անձին,
Մշակի ձեռքիցն էլ խոփը խլեց,
Այդ սուր ու խոփից մեր շղթան կռեց։
Վա՜յ մեզ, շղթայով կապուած գերի ենք,
Հիմի՞ էլ լռենք։
Թող լռէ մունջը, անդամալոյծը,
Կամ որոնց քաղցր է թշնամու լուծը,
Բայց մենք՝ որ ունինք հոգի ու սիրտ քաջ,
Ե՜կ, անվախ ելնենք թշնամու առաջ,
Գոնէ մեր փառքը մահով ետ խլենք
Ու այսպէ՜ս լռենք։
Գողթնի Քնարք
«Գողթնի Քնարք», խօսք եւ երաժշտութիւն՝ Գարեգին Եպս. Սրուանձտեանց.
Հոգեւորական, բանասէր, բանահաւաք, ազգագրագէտ Գ. Եպս. Սրուանձտեանց ծնած է 1840-ին՝ Վան եւ մահացած է Պոլիս՝ 1892-ին։
Թէ հայրենեաց պսակադիր
Գողթնի քնարք լռել են,
Երկնից թող գան անմահ հոգիք,
Հայոց քաջեր պսակեն։
Փախէք ամպեր Շաւարշանայ,
Ալ մի ցօղէք ձեր ցօղեր,
Շաւարշանը ոռոգուած է
Հայոց քաջաց արիւնով։
Մասեաց գագաթն եկան բազմին,
Երկնից գունդ գունդ հրեշտակներ,
Աստուած իջեր ի Հայաստան,
Հայոց արիւնն հոտոտել։
Արծուիք, բազէք Հայաստանի
Եւ արագիլք ամռան հիւր,
Դուք հսկեցէք մեր աշխարհին,
Ժառանգեցէք հայոց տուն:
Մոխիրներու վրայ հիմնենք,
Աւերակներ դարձնենք տուն,
Որ ծիծեռնակ գայ ու երթայ,
Նորից գարուն գայ հայոց:
Եւ կը ծլին ու կը ծաղկին
Այս դաշտին մէջ ոչ խոտ՝ վարդ,
Այլ Վարդանայ ինկած երկիր
Պիտի ծաղկի սուրբ հաւատ։
Իմ հայրենեաց հոգի Վարդան
«Իմ հայրենեաց հոգի Վարդան», խօսք՝ Սիմոն Ֆելեկեան (1831-1904)
Կ’երգէ Հայրիկ Մուրատեան
Իմ Հայրենեաց հոգի Վարդան,
Հոգիս հոգւոյդ եղնի ղուրպան.
Որ Տղմուտի ափերի քով,
Վաթսուն հազար կտրիճներով
Զարկիր, զարկուար, ինկար քաջ քաջ
Պարսիկ սփռած ի ձախդ ու յաջ։
Իմ Հայրենեաց արե՜ւ, Վարդան,
Արեւս արեւուդ եղնի ղուրպան։
Աւետարանն ու խաչն առիր,
Տարիր յերկինս բարձրացուցիր,
Եւ դուն ալ հետ թողիր գացիր,
Անուշ արեւդ հողին տուիր,
Որ Հայրենեաց շողայ արեւ
Շաւարշանայ դաշտին վերեւ։
Իմ Հայրենեաց արե՜ւ, Վարդան,
Արեւս արեւուդ եղնի ղուրպան։
Արիւնդ կարմիր կարմիր թափուաւ,
Դաշտ ու ծաղիկ ներկուեցաւ,
Լուսնակն ելաւ ամպի տակից,
Պաղ պաղ թափեց ցօղիկն յաչից,
Որ Հայրենեաց վարդեր բացուին,
Պլպուլն երգէ դրախտի սարին։
Իմ Հայրենեաց արե՜ւ, Վարդան,
Արեւս արեւուդ եղնի ղուրպան։
Նորահրաշ
«Նորահրաշ», շարական, հեղինակ՝ Ներսես Շնորհալի, մշակում՝ Կոմիտաս
Ներսէս Շնորհալի, հոգեւորական, շարականագիր, բանաստեղծ, կաթողիկոս։ Ծնած է Կիլիկիա, 1100-ին եւ մեռած 1173 -ին։ Իր բազմատաղանդ ըլլալուն համար Ժամանակակիցներու կողմէն կոչուած է Շնորհալի։
Նորահրաշ պսակաւոր. եւ զօրագլուխ առաքինեաց.
վառեցար զինու հոգւոյն արիաբար ընդդէմ մահու.
Վարդան քաջ նահատակ որ վանեցեր զթշնամին,
վարդագոյն արեամբդ քո պսակեցեր զեկեղեցի:
Երկնաւոր թագաւորին զինու յաղթեալ պատերազմին,
խոհական իմաստութեամբ խոհեմացեալ անճառապէս.
Խորէն խորհրդական եւ ծանուցեալ անուն բարի,
խաչելոյն վկայ եղեալ հեղմամբ արեան պսակեցաւ:
Րենական լուսով լցեալ արիացեալն քաջն Արտակ,
թաթաւեալ ի կարմրութիւն բոսորային բղխեալ աղբերն,
զփրկականն ըմպեալ զբաժակ եւ մկրտեալ արեամբն իւրով`
դասակցեալ ընդ անմարմնոցն` Երրորդութեանն երգել զփառս:
Սրբափայլ զգեստու պճնեալ ի յերկնաւոր հանդիսադրէն,
Երրորդութեամբն զօրացեալ` վանեալ զամուրս բանսարկուին
Հմայեակ` Հօր ընծայեալ Որդւոյ գոլով չարչարակից,
Հոգւովն յաղթեալ պատերազմին եւ չարասէր թագաւորին:
Պլպուլն Աւարայրի
«Պլպուլն Աւարայրի», հեղինակ՝ Հայր Ղեւոնդ Ալիշան. մշակում՝ Մակար Եկմալեան.
Ղեւոնդ Ալիշան, Մխիթարեան միաբան, բանասէր, բանաստեղծ, պատմաբան, թարգմանիչ։ Ծնած է Պոլիս 1820-ին եւ մահացած է Սուրբ Ղազար, Վենետիկ, 1901-ին։
Մեկնաբանութիւն՝ Հայաստանի ազգային ակադեմական երգչախումբ, ղեկավարութեամբ Յովհաննէս Չէքիճեանի
Ո՜հ դու բարեկամ այրած սրտերու,
Խօսնակ գիշերոյ, հոգեակ վարդերու,
Երգէ պըլպուլիկդ երգէ ի սարէդ,
Զանմահ քաջքն Հայոց երգէ հոգւոյս հետ.
Թադէի վանուց ձէնիկդ ինձ դիպաւ,
Սրտիկս՝ որ ի խաչն էր կիպ՝ թունդ առաւ.
Ի խաչին թեւէն թռայ ու հասայ
Գտայ զքեզ ի դաշտ քաջին Վարդանայ:
Պլպո՜ւլ, քեզ համար մեր հարքն ասացին
Թէ չէ հաւ՝ պլպուլ մեր Աւարայրին,
Եղիշեայ հոգեակն է քաղցրազրուցիկ
Որ զՎարդան ի վարդն տեսնու կարմրիկ.
Ձըմեռն յանապատ կու գնայ կայ ի լաց,
Գարունն յԱրտազ գայ ի թուփ վարդենեաց,
Երգել ու կանչել յԵղիշէին ձայն
Թէ պատասխանիկ մ’արդեօք տայ Վարդան։
14 Մայիս 2024